νεστόριος

(Γερμανίκεια, Συρία ; – 451). Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης (428-432). Ο Ν., ενώ εγκαινίασε την πατριαρχική του σταδιοδρομία με πνεύμα αυστηρά ορθόδοξο και διαθέσεις εχθρικές κατά των αιρετικών, λίγο μετά την ανάρρησή του στον πατριαρχικό θρόνο ενστερνίστηκε τις απόψεις ορισμένων θεολόγων από την Αντιόχεια, που επανήλθαν στο χριστολογικό πρόβλημα, προβάλλοντας την ύπαρξη δύο ξεχωριστών φύσεων στην προσωπικότητα του Ιησού Χριστού, οι οποίες συνυπάρχουν, χωρίς να είναι στη φύση και στην ουσία ενωμένες. Χαρακτηριστική έκφραση της άποψης αυτής αποτελεί ο χαρακτηρισμός της Παναγίας ως Χριστοτόκου και όχι ως Θεοτόκου. Τη νοησιοκρατική αυτή αντιμετώπιση του χριστολογικού προβλήματος απέρριψε ο πατριάρχης της Αλεξάνδρειας Κύριλλος, ισχυρή προσωπικότητα, με μεγάλη επιρροή στους φανατικούς μοναχούς της Αιγύπτου, ο οποίος δεν αντιπροσώπευε απλώς την ορθόδοξη άποψη του θέματος, αλλά και τις έντονα ανταγωνιστικές τάσεις που υπήραν μεταξύ των δύο μεγάλων εκκλησιαστικών κέντρων της Αντιόχειας και της Αλεξάνδρειας. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό πως πίσω από τους δογματικούς αγώνες του 5ου αι., υπήρχε η πάλη για επιβολή όλων των μεγάλων εκκλησιαστικών κέντρων της Ανατολής και της Δύσης. Έτσι ο πάπας της Ρώμης, σε μια εποχή που η Ιταλία περνούσε βαθύτατη εθνική κρίση, γιατί επίκειται η κατάκτησή της από τους βαρβαρικούς λαούς, αγωνίζεται με ανάλογα κίνητρα. Η εχθρική αντιμετώπιση του Ν. τόσο από τον Κύριλλο όσο και από τον πάπα Καιλεστίνο, που με τοπικές συνόδους τον καταδικάζουν, οδήγησε στη Γ’ Οικουμενική Σύνοδο (Έφεσος, 431), η οποία καταδίκαζε τον νεστοριανισμό. Ο Ν. παύτηκε από πατριάρχης (432) και πέθανε στην εξορία, ενώ άφηνε πολυπληθείς οπαδούς στη Συρία. Ορισμένοι από αυτούς, αργότερα κατέληξαν στην Περσία, ίδρυσαν θεολογική σχολή στη Νίσιβι και απέκτησαν οπαδούς μέχρι τα βάθη της Ασίας. Με την επικράτηση του Κυρίλλου ενισχύθηκε το γόητρο της αλεξανδρινής πατριαρχής έδρας, παράλληλα όμως μεγάλωσε το ρήγμα μεταξύ Αντιόχειας και Αλεξάνδρειας. Οι διάδοχοι του Κυρίλλου προχώρησαν σε ακρότητες, αντιδρώντας στον νεστοριανισμό. Ο μονοφυσιτισμός, η νέα αίρεση που επικράτησε τελικά στις ανατολικές επαρχίες, ήταν αποτέλεσμα της αντίδρασης αυτής και η καταδίκη του από τη Δ’ Οικουμενική Σύνοδο (451), ενώ επέβαλλε ως ισχυρότερο εκκλησιαστικό κέντρο την Κωνσταντινούπολη, συγχρόνως αποξένωσε την τελευταία από τις ανατολικές επαρχίες, γεγονός με βαρύτατες πολιτικές επιπτώσεις.

* * *

νεστόριος και νεστούριος και νεστούρης και νουστούρης, ὁ (Μ)

νεστοριανός, οπαδός τής αίρεσης τού νεστοριανισμού.

[ΕΤΥΜΟΛ. Το κύριο όν. Νεστόριος ως κοινό ουσ.].